ਦਿਲ ਨੂੰ ਧੂਹ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਗਾਉਂਦਾ ਸੀ ਮੁਕੇਸ਼

27 ਅਗਸਤ ਬਰਸੀ ‘ਤੇ                                                                    ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ
      ਕੇ ਐਲ ਸਹਿਗਲ,ਮੰਨਾ ਡੇ,ਤਲਤ ਮਹਿਮੂਦ,ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ,ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ,ਵਰਗੇ ਨਾਮੀ ਗਾਇਕਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਸੰਗੀਤ ਸੁਰ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੋਝੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ,ਅਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਦੇ ਜਾਦੂਗਰ ਸਨ ਮੁਕੇਸ਼ ਜੀ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 22 ਜੁਲਾਈ 1923 ਨੂੰ ਲੁਧਿਆਣਾ (ਪੰਜਾਬ) ਵਿਖੇ ਪਿਤਾ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਚੰਦ ਮਾਥੁਰ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਚਾਂਦ ਰਾਣੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ;ਮੁਕੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਮਾਥੁਰ 10 ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 6 ਵੇਂ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਸੀ। ਜਦ ਉਹ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਹੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ,ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸਦੀ ਭੇਣ ਸੁੰਦਰ ਪਿਆਨ ਨੂੰ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਟੀਚਰ ਸੰਗੀਤ ਸਿਖਿਆ ਦੇਣ ਲਈ ਘਰ ਆਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ,ਇਹੀ ਗੱਲ ਮੁਕੇਸ਼ ਲਈ ਗਾਇਕੀ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬਣੀ,ਕੇ ਐਲ ਸਹਿਗਲ ਤੋਂ ਉਹ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ,ਦਸਵੀਂ ਕਰਨ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਨੇ ਪਬਲਿਕ ਵਰਕਸ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਨੌਕਰੀ ਕਰ ਲਈ,ਅਤੇ ਇਥੇ ਹੀ ਸ਼ੌਕੀਆ ਤੌਰ’ਤੇ ਗਾਉਣਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਜੋ ਮੁਕੇਸ਼ ਨੇ ਇਥੇ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਵਾਇਆ ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁੱਝ ਗੀਤ 1970 ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਹੋਈ “ਆਨੰਦ” ਮੂਵੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਮੁਕੇਸ਼ ਨੇ ਆਪਣੀ ਭੇਣ ਦੇ ਵਿਆਹ ਮੌਕੇ ਜਦ ਗੀਤ ਗਾਇਆ ,ਤਾਂ ਉਹ ਦੂਰ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਇਆ,ਅਤੇ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਲਿਜਾਕੇ ਸੰਗੀਤ ਸਿਖਿਆ ਲਈ ਪੰਡਤ ਜਗਨ ਨਾਥ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਂਨ ਹੀ 18 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕੇਸ਼ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1941 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ “ਨਿਰਦੋਸ਼” ਲਈ ਐਕਟਿੰਗ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ “ਦਿਲ ਹੀ ਬੁਝਾ ਹੈ ਤੋ ਫਸਲੇ ਬਹਾਰ ਕਿਆ“ ਅਸ਼ੋਕ ਘੋਸ਼ ਦੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨਾ ਤਹਿਤ ਗਾਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ 4 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਪਲੇ ਬੈਕ ਸਿੰਗਰ ਵਜੋਂ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ 1945 ਵਿੱਚ ,ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ “ਪਹਿਲੀ ਨਜ਼ਰ” ਲਈ ਅਨਿਲ ਬਿਸਵਾਸ ਦੇ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਅਤੇ ਆਹ ਸੀਤਾਪੁਨ ਦੇ ਲਿਖੇ ਗੀਤ “ ਦਿਲ ਜਲਤਾ ਹੈ ਤੋ ਜਲਨੇ ਦੋ” ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਦੇ ਜਾਦੂ ਨਾਲ ਸ਼ਿਗਾਰਿਆ,ਇਹ ਗੀਤ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ‘ਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਸੁਣਕੇ ਕੇ ਐਲ ਸਹਿਗਲ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਮ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਮੁਕੇਸ਼ ਦੀ ਚਰਚਾ ਘਰ ਘਰ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਮਗਰੋਂ 1946 ਵਿੱਚ ਗੁਜਰਾਤੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਸਰਲਾ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ ਨਾਲ ਆਪ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਆਪ ਦੇ ਘਰ 5 ਬੱਚੇ ਹੋਏ।
         ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਨਾਲ ਵਧੀਆਂ ਮੁਲਾਹਜੇਦਾਰੀ ਰਹੀ,1945 ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਲਮ “ਆਗ” ਤੋਂ ਬਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਸਾਂਝ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸਾਹਾਂ ਤੱਕ ਨਿਭਾਈ। ਫ਼ਿਲਮ “ਬਰਸਾਤ”,”ਅਵਾਰਾ”,”ਸ਼੍ਰੀ-420”,”ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਜੌਕਰ”, ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਵਧੀਆ ਅਵਾਜ਼ ਸੁਮੇਲ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ,ਮੁਕੇਸ਼ ਨੂੰ “ਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਐਵਾਰਡ” ਪੁਰਸ਼ ਪਲੇਬੈਕ ਸਿੰਗਰ ਵਜੋਂ  1974 ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਲਮ “ਰਜਨੀਗੰਧਾ” ਦੇ ਗੀਤ “ਕਈ ਬਾਰ ਯੂੰ ਭੀ ਦੇਖਾ ਹੈ” ਲਈ ਮਿਲਿਆ ।ਏਵੇਂ ਹੀ ਮੁਕੇਸ਼ ਨੂੰ “ਫ਼ਿਲਮ ਫ਼ੇਅਰ ਐਵਾਰਡ” 1959 ਵਿੱਚ “ਅੰਦਾਜ਼” ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਗੀਤ “ਸਬ ਕੁੱਛ ਸੀਖਾ ਹਮ ਨੇ” ਲਈ,1970 ਵਿੱਚ “ਪਹਿਚਾਨ” ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਗੀਤ “ਸਭਸੇ ਬਡ਼ਾ ਨਾਦਾਂਨ”  ਲਈ,1972 ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਲਮ “ਬੇਈਮਾਨ” ਦੇ ਗੀਤ “ਜੈ ਬੋਲੋ ਬੇਈਮਾਨ ਕੀ” ਲਈ ,ਅਤੇ 1976 ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਲਮ “ਕਭੀ ਕਭੀ” ਦੇ ਗੀਤ “ਕਭੀ ਕਭੀ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਮੇਂ ਖ਼ਿਆਲ ਆਤਾ ਹੈ” ਲਈ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
      1200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੁਕੇਸ਼ ਨੇ 22 ਅਗਸਤ 1976 ਨੂੰ 30 ਵੀਂ ਵਿਆਹ ਵਰ੍ਹੇ ਗੰਢ ਮਨਾਈ ,ਅਤੇ ਇਸ ਜਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ 4 ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਹੀ 27 ਅਗਸਤ 1976 ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਖੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਨ ਗਿਆਂ ਦੀ ਡਿਟਰੌਟ,ਮਿਚੀਗਨ ਦੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਨਾਲ ਮ੍ਰਿਤੂ ਹੋ ਗਈ। ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਭਾਰਤ ਪਹੁੰਚੀ,ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਨਗਰੀ ਵਿੱਚ ਅਫ਼ਸੋਸ ਅਤੇ ਗਹਿਰੇ ਦੁੱਖ ਦੀ ਲਹਿਰ ਫ਼ੈਲ ਗਈ।ਜਦ ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਤੱਕ ਅਪਡ਼ੀ ਤਾਂ ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਾਵੁਕ ਹੋ ਗਏ।ਉਹਨਾਂ ਕਿਹਾ “ ਅੱਜ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਗੁੰਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ” ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 50 ਕੁ ਚੋਣਵੇਂ ਗੀਤ ਲੈ ਕੇ ਭਾਰਤ ਭੂਸ਼ਨ ਨੇ “ਆ ਲੌਟ ਕੇ ਆ ਮੇਰੇ ਮੀਤ” ਟਾਈਟਲ ਨਾਲ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣਾਈ ,ਇਵੇਂ ਹੀ ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ “ਦਿਲ ਤਡ਼ਪ ਤਡ਼ਪ ਕੇ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ”ਵੀ ਯਾਦ ਬਣੀ।
               ਮੁਕੇਸ਼ ਦੇ ਇਥੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ 1977 ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਗੀਤਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿਗਾਰੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ “ਧਰਮਵੀਰ”,”ਅਮਰ ਅਕਬਰ ਐਨਥਨੀ”,”ਖੇਲ ਖਿਲਾਡ਼ੀ ਕਾ”,”ਦਰਿੰਦਾ”,”ਚਾਂਦੀ ਸੋਨਾ”,1978 ਵਿੱਚ “ਆਹੂਤੀ”,”ਪ੍ਰਮਾਤਮਾਂ”,”ਤੁਮਹਾਰੀ ਕਸਮ”,”ਸਤਯਮ ਸ਼ਿਵਮ ਸੁੰਦਰਮ”,”ਅਤੇ ਮੁਕੇਸ਼ ਜੀ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਗੀਤ “ਚੰਚਲ ਸ਼ੀਤਲ ਨਿਰਮਲ ਕੋਮਲ”,ਰਿਹਾ। ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਪੂਰ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਲਈ ਗਾਇਆ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 1980 ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ,”ਸਾਂਝ ਕੀ ਬੇਲਾ”(1980),”ਮੈਲ਼ਾ ਆਂਚਲ”,(1981),”ਅਰੋਹੀ”(1982),”ਚੋਰ ਮੰਡਾਲੀ”, (1983) ,”ਨਿਰਲੱਜ”, (1985),”ਲਵ ਐਂਡ ਗੌਡ”,(1986),”ਸ਼ੁਭਚਿੰਤਕ”,(1989),ਅਤੇ ਆਖ਼ਰੀ ਰਿਲੀਜ਼ “ਚੰਦ ਗ੍ਰਹਿਣ”,(1997) ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਤੰਦਰੁਸਤ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਬਦਲੇ ਉਹ ਜਿਉਂਦਾ ,ਜਾਗਦਾ,ਫ਼ਿਲਮੀ ਨਗਰੀ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਦਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ,ਇਹ ਗੱਲ ਕੱਲ੍ਹ ਵੀ ਸੱਚ ਵਾਂਗ ਲਗਦੀ ਸੀ ,ਅੱਜ ਵੀ ਲਗਦੀ ਹੈ,ਅਤੇ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਵੀ ਲਗਦੀ ਰਹੇਗੀ।
                   ਮੁਕੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਜੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਇਨਾਮਾਂ ਸਨਮਾਨਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ;-
ਬੰਗਾਲ ਫ਼ਿਲਮ ਜਰਨਲਿਸਟਸ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਐਵਾਰਡਜ਼
• 1967 - ਵਧੀਆ ਪੁਰਸ਼ ਪਲੇ ਬੈਕ ਸਿੰਗਰ “ਤੀਸਰੀ ਕਸਮ” [1]
• 1968 - ਵਧੀਆ ਪੁਰਸ਼ ਪਲੇ ਬੈਕ ਸਿੰਗਰ “ਮਿਲਨ” [2]
• 1970 - ਵਧੀਆ ਪੁਰਸ਼ ਪਲੇ ਬੈਕ ਸਿੰਗਰ “ਸਰਸਵਤੀਚੰਦਰਾ” [3]
ਫ਼ਿਲਮੋਗਰਾਫ਼ੀ;
ਪਹਿਲੀ ਨਜ਼ਰ (1945), ਮੇਲਾ (1948), ਆਗ (1948), ਅੰਦਾਜ਼ (1949), ਅਵਾਰਾ (1951), ਆਹ (1953), ਬਰਸਾਤ (1953), ਸ਼੍ਰੀ-420 (1955), ਪਰਵਰਸ਼ (1958), ਫਿਰ ਸੁਭ੍ਹਾ ਹੋਗੀ (1958), ਅਨਾਡ਼ੀ (1959), ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਮੇਂ ਗੰਗਾ ਬਹਿਤੀ ਹੈ (1960), ਛਲੀਆ 1960),ਬੰਬਈ ਕਾ ਬਾਬੂ  (1960), ਹਮ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ (1960), ਬਨਜਾਰਨ (1960), ਮੇਰਾ ਘਰ ਮੇਰੇ ਬੱਚੇ (1960), ਹਨੀਮੂਨ (1960), ਫੂਲ ਬਨੇ ਅੰਗਾਰੇ  (1962), ਆਸ਼ਿਕ  (1962), ਦਿਲ ਹੀ ਤੋ ਹੈ (1963), ਅਕੇਲੀ ਮੱਤ ਜਾਓ  (1963), ਪਾਰਸਮਨੀ (1963), ਸੰਗਮ (1964), ਇਸ਼ਾਰਾ (1964), ਹਿਮਾਲਿਆ ਕੀ ਗੋਦ ਮੇਂ  (1965), ਲਾਲ ਬੰਗਲਾ (1966), ਗੁਨਾਹੋਂ ਕਾ ਦੇਵਤਾ (1967), ਰਾਤ ਔਰ ਦਿਨ (1967), ਸਰਸਵਤੀਚੰਦਰਾ (1968), ਸਬੰਧ(1969), ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ (1969), ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਜੌਕਰ (1970), ਏਕ ਬਾਰ ਮੁਸਕਰਾਦੋ  (1972), ਧਰਮ ਕਰਮ  (1975), ਦਸ ਨੰਬਰੀ  (1975), ਸੰਨਿਆਸੀ  (1975), ਦੋ ਜਸੂਸ (1975), ਕਭੀ ਕਭੀ  (1976), ਦਰਿੰਦਾ  (1977), ਧਰਮਵੀਰ (1977), ਸਤਯਮ ਸ਼ਿਵਮ ਸੁੰਦਰਮ (1978),
                                             

     ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ

ਭਗਤਾ-੧੫੧੨੦੬ (ਬਠਿੰਡਾ)

ਮੋਬਾਈਲ ਨੰਬਰ: 98157-07232